Φέρτε μου το κεφάλι της Μαρίας Κένσορα

Όταν κυκλοφόρησε  η πρώτη συλλογή διηγημάτων του Πάνου Τσίρου, Φέρτε μου το κεφάλι της Μαρίας Κένσορα, η υποδοχή από την κριτική υπήρξε καθολικά επαινετική και ενθαρρυντική για το νέο συγγραφέα.

Θα περίμενε κανείς η ενθάρρυνση αυτή να προκαλέσει από μέρους του μια πυκνή παραγωγικά συγγραφική δραστηριότητα στα επόμενα χρόνια, πράγμα που διαψεύστηκε, αφού ο Πάνος Τσίρος παρουσίασε μόλις άλλη μια συλλογή διηγημάτων του, πέντε χρόνια αργότερα (Δεν είναι έτσι; 2013, Μικρή Άρκτος).

Ο Τσίρος παρέμεινε ολιγογράφος, σίγουρα πολύ προσεκτικός στις εκδοτικές του κινήσεις ισορροπώντας απολύτως την εσωτερική του συγκυρία με την εξωτερική.

Η πρώτη συλλογή ωστόσο, εξαντλήθηκε γρήγορα, το κοινό που άρχισε να αγαπά τη γραφή του Τσίρου, την αναζητούσε αλλά δεν την έβρισκε πια στα ράφια των βιβλιοπωλείων.

Οκτώ χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση η Μικρή Άρκτος παρουσιάζει στο κοινό  την επανέκδοση του εξαντλημένου πλέον, πρώτου βιβλίου του Πάνου Τσίρου, Φέρτε μου το κεφάλι της Μαρίας Κένσορα,

Το Φέρτε μου το κεφάλι της Μαρίας Κένσορα  αποτελείται από οκτώ σύντομα διηγήματα. Οι ήρωές τους μοναχικοί, τσακισμένοι, τσαλακωμένοι, παιδιά-θαύματα, ξεχασμένοι πατεράδες, δάσκαλοι της επαρχίας, κακές πεθερές, ένα αγόρι που κάθεται στην άκρη της ταράτσας κι ονειρεύεται να πετάξει στην αγκαλιά της αγαπημένης του.

Ο Τσίρος σχεδιάζει αστικές παραβολές χρωματίζοντάς τις με λυρισμό και με στοιχεία φανταστικά. Τα διηγήματα του Τσίρου δεν είναι παρά μικρές αλληγορίες για το θάνατο, τον έρωτα, την καταπίεση, τη μοναξιά, την τρυφερότητα. Και είναι γραμμένα με τόση απλότητα, ανοιχτά σε τόσες εικασίες, που σχεδόν θαρρείς ότι υπήρχαν πάντα και τώρα απλώς κάποιος τις κατέγραψε.

Το εξώφυλλο του βιβλίου είναι φιλοτεχνημένο με το έργο “Angelus Novus” του Paul Klee.

Μερικές  από τις κριτικές  παρουσιάσεις  του βιβλίου:

Το μικρό ρυάκι που γίνεται μεγάλο ποτάμι

Η έκπληξη είναι μεγάλη. Αυτό το μικρό βιβλιαράκι του Πάνου Τσίρου, αυτά τα διηγήματα με γενικό τίτλο «Φέρτε μου το κεφάλι της Μαρίας Κένσορα» με συνεπήραν. Ο Πάνος Τσίρος είναι αποκάλυψη στο διήγημα. Στο είδος γραφής που αγαπώ πολύ και το υπηρετούν μεγάλοι μαστόροι. Αυτή την παράδοση στη μοντέρνα εκδοχή της συνεχίζει ο συγγραφέας μας. Παιδί της πόλης. Οι ιστορίες αυτές μάς αποκαλύπτουν έναν προικισμένο του απρόοπτου και του εν μέρει φανταστικού. Γιατί εν μέρει; Γιατί πάντα στις διηγήσεις του ο Τσίρος φυλάει ή κρύβει ένα χαρτί και συνήθως το παρουσιάζει στο τέλος της ιστορίας και φέρνει την ανατροπή, το παράλογο, το εύρημα. Παραδείγματα πολλά. Ένα από αυτά στο αφήγημα «Ο άλλος Γιάννης Συμπαλίδης». Ενώ όλα ρέουν κανονικά και αρχίζει μέγας καβγάς οικογενειακός και ενώ ο πεθερός κοιτά με τα μεγάλα του γυαλιά την τηλεόραση, ακούστε τι έγινε: ανοίγει η πόρτα και μπαίνει στον χώρο ο ίδιος πεθερός, ο άλλος Γιάννης Συμπαλίδης, και κάθεται. Εδώ, αυτή η παράλογη πινελιά σε πάει πολύ μακριά.

Βέβαια ο συγγραφέας θα έλεγα ότι αγγίζει την παράδοση, παλαιότερη και νεότερη. Θα έβαζα στις αναγνώσεις του: Χατζή, Ιωάννου, Αμπατζόγλου, Κουμανταρέα και άλλους. Και κείνο το υπέροχο διήγημα όπου ο ήρωας έχει ένα αβέβαιο παρόν και μέλλον. Ένας νέος που θέλει να πετάξει και συνέχεια κοιτάζει το κενό από το περβάζι της ταράτσας. Οι ήρωές του, συνήθως λαϊκοί, κάτοικοι των ακραίων συνοικιών της μεγάλης πόλης και μαθητές από τον χώρο του σχολείου. Τους σκάβει, τους αρδεύει, τους τσαλακώνει, τους τσακίζει. Είναι το μαχαίρι της γραφής του ευέλικτο και φέρει τα αποτελέσματα που επιθυμεί ο συγγραφέας.

Η γλώσσα του απλή, μεθοδική (όχι πεποιημένη). Γλώσσα που την ακούς γύρω σου, που εδώ γίνεται λογοτεχνία. Οι χρόνοι της γραφής πηγαινοέρχονται. Από τον ενεστώτα στον παρατατικό και στον αποκαλυπτικό χρόνο που ξέρει μόνο ο συγγραφέας τα μυστικά του.

Με όλα αυτά θέλω να πω ότι ο Πάνος Τσίρος είναι ένας συγγραφέας που δεν υπόσχεται απλώς, αλλά ήδη, από την πρώτη δημοσίευσή του, παίρνει τη θέση του. Λοιπόν, τέτοιους πεζογράφους προσδοκούμε. Διαβάστε αυτό το μικρό βιβλιαράκι, θα σας εκπλήξει.

Γιάννης Κοντός, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ – 01/08/2008

Εξαιρετικός κωμικός

Η συλλογή του Πάνου Τσίρου τραβάει την προσοχή εξ αρχής με τον τίτλο της. Διαβάζοντας τα διηγήματα ο αναγνώστης δεν εξιχνιάζει το μυστήριο : ποια είναι η Μαρία Κένσορα, η ευφάνταστη μαθήτρια που θέλει να γίνει συγγραφέας, ποιήτρια, δασκάλα και βλέπει στο όνειρό της ότι κάνει μάθημα όχι στους συμμαθητές της αλλά στους παππούδες και στις γιαγιάδες τους; Και ποιος και γιατί ζητάει την κεφαλή της επί πίνακι;

Κι όμως ο αναγνώστης τα αποδέχεται τα κενά αυτά καθώς χωνεύονται στο γενικότερο κλίμα του βιβλίου, που γυρνάει το μέσα έξω στο ρεαλισμό, τεντώνοντάς τον κατά βούληση. Το κλειδί της διάτασης αυτής βρίσκεται συχνά στο τέλος του διηγήματος. Ένας γιός έχει τύψεις που δεν συναντά πια το γέρο πατέρα του και του κάνει το τραπέζι. Για να διαπιστώσει ότι δεν είναι μόνος του. Τον συντροφεύει ένα πλάσμα αληθινό ή μήπως μια προτεραία εικόνα του γιού του ίδιου; Ένας χαραμοφάης γυψοσανιδάς, μάγκας και πολλά βαρύς, ζει σε βάρος της οικογένειας της γυναίκας του. Σε ένα καυγά με την τσαούσα πεθερά του την πλακώνει στο ξύλο, ενώ ο άβουλος άντρας και η κόρη της τρέχουν να τηλεφωνήσουν στην Αστυνομία. Εκείνη την ώρα, κάποιος ανοίγει την πόρτα με το κλειδί του : ο δεύτερος εαυτός του πεθερού. Ο γυψοσανιδάς ακόμα τρέχει.

Ασχέτως με το ποια διηγήματα προτιμά ο καθένας, είναι προφανές ότι ο Τσίρος χειρίζεται εξαιρετικά το κωμικό και μάλλον κάπως του ξεφεύγει το δραματικό στοιχείο. Αυτό δεν αναιρεί όμως την αίσθηση που αποκομίζει κανείς συνολικά από τη συλλογή : ότι ο Τσίρος προσέρχεται σαν έτοιμος από καιρό στην πεζογραφία, προβληματισμένος ως προς τις δυνατότητες της ρεαλιστικής αναπαράστασης, την οποία μπολιάζει γόνιμα με στοιχεία του φανταστικού, με γλώσσα δουλεμένη και επεξεργασμένες αφηγηματικές τεχνικές. Μια αξιόλογη και ολοκληρωμένη προσπάθεια.

Τιτίκα Δημητρούλια, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (ειδική έκδοση) 22.6.2008

Ο Πάνος Τσίρος γεννήθηκε το 1970 στην Αθήνα. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Στην Αγγλία, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη φιλοσοφία, ασχολούμενος με το Tractatus Logico-Philosophicus του Ludwig Wittgenstein.

Το πρώτο του βιβλίο, με τίτλο Φέρτε μου το κεφάλι της Μαρίας Κένσορα, κυκλοφόρησε το 2008.  Η επανέκδοση του  από την Μικρή Άρκτο,  το 2016.

Το δεύτερο βιβλίο του, με τίτλο Δεν είναι έτσι;  κυκλοφόρησε από την Μικρή Άρκτο το 2013.

Εργάζεται, επί σειρά ετών, στη μέση εκπαίδευση.