Η Πλάνη του Γκαίτε: Για μια κριτική του μεταφραστικού λόγου

Η ιδέα του ισότιμου διαλόγου των γλωσσών, η υπόθεση λ.χ. ότι ο Έλληνας  και ο Αμερικανός συγγραφέας ξεκινούν από την ίδια αφετηρία, δεν είναι απλώς εξωπραγματική – είναι ανόητη. Όπως μεταξύ κρατών το ισχυρότερο προελαύνει και το ασθενέστερο υποχωρεί, έτσι και οι εθνικές λογοτεχνίες και γλώσσες μόνο στα ευχολόγια συνυπάρχουν αρμονικά. Ο Γκέορκ Μπράντες μας το έχει πει από τον 19ο αιώνα. «Είναι κατάρα για έναν συγγραφέα να είναι γεννημένος σε μικρή χώρα. Πιο εύκολα κερδίζει την καθολικά αναγνώριση το τριτοκλασάτο ταλέντο που γράφει σε παγκόσμια γλώσσα, παρά το ανώτερο πνεύμα που εξαρτάται από τις μεταφράσεις.»

* * *

Traductologie, Translation Studies, Übersetzungswissenschaft, Μεταφρασεολογία. Η θεωρητική ενασχόληση με τη μετάφραση στις μέρες μας ακούει σε ποικίλα και εντυπωσιακά ονόματα. Τα προϊόντα της, γενικά εγχειρίδια και ειδικά περιοδικά, επίτομα έργα και συνοπτικότερα μελετήματα, αυξάνονται κάθε χρόνο ραγδαία. Το ίδιο συμβαίνει με τα αυτοαναφορικά κείμενα, αυτά που οι ίδιοι οι μεταφραστές εκπονούν για τη δουλειά τους.

Το βιβλίο Η Πλάνη του Γκαίτε: Για μια κριτική του μεταφραστικού λόγου του Κώστα Κουτσουρέλη δεν ανήκει στα παραπάνω. Ο συγγραφέας του δεν επιθυμεί να προσθέσει μιαν ακόμη στις πολλές, ερεθιστικές ή αδιάφορες, θεωρίες που εκπονούνται διαρκώς για το αντικείμενο, ούτε να διεκδικήσει εύσημα ειδήμονος. Πρόθεσή του είναι να συμβάλει στην κριτική του τρέχοντος μεταφραστικού λόγου, να υποδείξει τα, συχνά, άδηλα ιδεολογήματα που τον τρέφουν και τις δοξασίες που, εμμέσως ή αμέσως, καλλιεργεί.

Mετά το πολυσυζητημένο πρώτο βιβλίο του, Η τέχνη που αυτοκτονεί- Για το αδιέξοδο της ποίησης του καιρού μας (Μικρή Άρκτος, α΄ έκδοση 2019), και τη δεύτερη συλλογή ομόκεντρων δοκιμίων του με τίτλο Τι είναι και τι δεν είναι ποίηση (Μικρή Άρκτος, α΄ έκδοση 2020),  ο Κώστας Κουτσουρέλης,  επανέρχεται με το βιβλίο του Η Πλάνη του Γκαίτε: Για μια κριτική του μεταφραστικού λόγου, προσεγγίζοντας το θέμα της πολιτικής του μεταφρασμένου λόγου και των ιδεολογικών παραμέτρων της.